Turystyka kwalifikowana stanowi jedną z najważniejszych i najbardziej dostępnych form aktywnego wypoczynku.
Określenie „turystyka kwalifikowana” pojawiło się w latach 1951-53 kiedy to w ramach działalności PTTK obok tradycyjnych rodzajów turystki, takich jak: piesza nizinna i górska oraz narciarska, rozwinęła się również turystyka kolarska, kajakowa, motorowa i żeglarska.
Rozpoczęcie działalności w zakresie turystyki kwalifikowanej w Polsce wiąże się z powstaniem w 1873r. pierwszej organizacji turystycznej – Galicyjskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, od 1920-50 Polskie Towarzystwo Tatrzańskie.
Termin „turystyka kwalifikowana” wywodzą, niektórzy od kwalifikacji osobowych, jakie posiąść musi turysta kwalifikowany – inni od kwalifikacji osiągnięć turystycznych dla uzyskania coraz wyższych stopni odznak turystycznych, jeszcze inni uważają turystykę kwalifikowaną za wyczyn turystyczny i porównują ją ze sportem kwalifikowanym, w którym wyczyn stanowi również istotę działalności sportowców wyczynowych.
Turysta kwalifikowanym jest, więc osoba trwale zainteresowana turystyką, uprawiającą ze znawstwem znawstwem zamiłowaniem wybrane jej dyscypliny, przestrzegająca społecznych norm zachowania się na szlaku i w obiektach turystycznych, doskonaląca swoją sprawność fizyczna oraz łącząca turystyczną aktywność fizyczną z wszechstronnym poznaniem własnego rejonu, kraju.
Turystyka kwalifikowana to najwyższa forma specjalizacji turystycznej. Uprawianie jej wymaga specjalnego przygotowania psychofizycznego, zahartowania na trudy, umiejętności zachowania się w środowisku naturalnym i w obiektach turystycznych, a w niektórych przypadkach potwierdzonej przez właściwe organizacje, umiejętności posługiwania się sprzętem turystycznym, głównie lokomocyjnym(rowerem, żaglówką, nartami, sprzętem do nurkowania itp.).
Turystykę kwalifikowaną uprawiać można indywidualnie i zespołowo, w grupach nieformalnych i zorganizowanych, niekiedy nie kiedy połączeniu z elementami współzawodnictwa.
Turystyka kwalifikowana może być nośnikiem następujących walorów:
1) wzbogacania wiedzy o kraju(walor poznawczy),
2) zaspokajania potrzeb emocjonalnych (walor emocjonalny),
3) rozwijania umiejętności o charakterze technicznym i wiedzy o poruszaniu się w terenie (walor różnorodnych umiejętności),
4) zaspokajania potrzeb biologicznych minimum aktywności ruchowej (walor zdrowotny),
5) kształtowania pozytywnych cech charakteru (walor wychowawczy).
Turystyka kwalifikowana jest doskonałą formą zagospodarowania czasu wolnego. Na jej szerokie rozpowszechnienie mają wpływ: dostępność bazy turystycznej i środków transportu, sprawna komunikacji, dobra informacja turystyczna. Ośrodki turystyki kwalifikowanej dysponują sprawnymi organizacjami imprez turystycznych i oferują konstruktywny program. Turystyka kwalifikowana umożliwia poznanie piękna kraju ojczystego, jego historii, kultury, osiągnięć społeczno – gospodarczych. Podczas wycieczek nadążają się dogodne warunki i sytuacje do doskonalenia umiejętności samodzielnego i zespołowego działania.
Krajoznawstwo w turystyce kwalifikowanej.
Turysta kwalifikowany powinien dążyć do opanowania umiejętności samodzielnego organizowania procesu zwiedzania. Podczas wędrówek należy wykorzystywać każdą sprzyjającą okazję do łączenia działalności turystycznej z krajoznawczą, uczyć zasad poznawania otoczenia, wskazywać na różnorodność form krajoznawczej działalności. Kierownicy imprez turystyki kwalifikowanej powinni przeciwdziałać powierzchowności zainteresowań poznawczych pogoni za płytką rozrywką. Dbać należy oto, aby uczestnicy wycieczek, zlotów lub rajdów zwiedzając obiekty krajoznawcze umieli dostrzec rezultaty ludzkiej pracy, wiedzy, intelektu, wyobraźni i heroizmu, aby swój kontakt z tymi obiektami przeżywali jako „intymne spotkanie z historią”, jako drogę do odnajdywania sensu istnienie pokoleń dawnych i swego własnego.
W programie krajoznawczym wycieczki powinno znaleźć się miejsce na spotkanie z ludźmi różnych zawodów lub z uczestnikami ciekawych wydarzeń historycznych.
Zdrowotne znaczenie turystyki kwalifikowanej.
Rozwój cywilizacji łączy się z procesem ciągłego odchodzenia od natury. Człowiek stworzył mikrośrodowisko, które poprawiają jeden element mikroklimatu np. temperaturę wprowadzającą wiele niekorzystnych parametrów, eliminując jednocześnie cały zespół czynników pozytywnych, które występują w naturalnym środowisku lasów, gór, jezior.
Środowisko naturalne powinno, więc być częściej wykorzystywane jako ważny czynnik racjonalizacji metod odnowy sił ludzi prowadzących miejskie, osiadły tryb życia.
Zdrowotne znaczenie polega na wyrwaniu człowieka z niezdrowego środowiska miast i wprowadzeniu w taki teren, gdzie działalność gospodarcza nie doprowadziła jeszcze do wystąpienia czynników szkodliwych, godzących w zdrowie ludzkie. Wysiłek fizyczny wykonywany przez turystę w czasie wędrówek przyczynia się do poprawy jego zdrowia, to także hartuje organizm.