Mowa zależna w języku niemieckim - Konjunktiv I
Jeśli chcemy przekazać czyjąś wypowiedź, możemy zrobić to na trzy sposoby. Najprościej jest po prostu kogoś zacytować i jest wtedy użyta mowa niezależna ( die direkte Rede):
| playHans sagte: "Ich war gestern im Kino." | Hans powiedział: "Byłem wczoraj w kinie." |
Drugim sposobem jest przytoczenie czyjejś wypowiedzi w formie zdania oznajmującego. Jest to możliwe, gdy mówiący nie ma wątpliwości co do prawdziwości wypowiedzi.
| playHans sagte, dass er gestern im Kino war. | Hans powiedział, że był wczoraj w kinie. |
Istnieją jednak sytuacje w których nie ma gwarancji, co do prawdziwości czyjejś wypowiedzi lub gdy chcemy zasugerować dystans, co do przekazywanej treści. Używamy wówczas mowy zależnej (die indirekte Rede).
| playHans sagte, dass er gestern im Kino gewesen sei. | Hans powiedział, że był wczoraj w kinie. |
Aby przekazać czyjąś wypowiedź w mowie zależnej, używamy trybu Konjunktiv I.
W czasie teraźniejszym Konjunktiv I do tematu bezokolicznika dodajemy końcówkę -e a p o niej odpowiednią końcówkę osobową. Dużym ułatwieniem jest to, że w czasownikach mocnych nie ma zmiany samogłosek rdzennych w liczbie pojedynczej. Dodatkowo trzecia osoba liczby pojedynczej ma taką samą formę jak pierwsza. Dla przykładu odmiana kilku czasowników.
| machen | geben | fragen | |
| liczba pojedyncza | |||
| ich | playmache | playgebe | playfrage |
| du | playmachest | playgebest | playfragest |
| er sie es |
playmache | playgebe | playfrage |
| liczba mnoga | |||
| wir | playmachen | playgeben | playfragen |
| ihr | playmachet | playgebet | playfraget |
| sie Sie |
playmachen | playgeben | playfragen |
| sprechen | können | sollen | |
| liczba pojedyncza | |||
| ich | playspreche | playkönne | playsolle |
| du | playsprechest | playkönnest | playsollest |
| er sie es |
playspreche | playkönne | playsolle |
| liczba mnoga | |||
| wir | playsprechen | playkönnen | playsollen |
| ihr | playsprechet | playkönnet | playsollet |
| sie Sie |
playsprechen | playkönnen | playsollen |
| haben | sein | werden | |
| liczba pojedyncza | |||
| ich | playhabe | playsei | playwerde |
| du | playhabest | playsei(e)st | playwerdest |
| er sie es |
playhabe | playsei | playwerde |
| liczba mnoga | |||
| wir | playhaben | playseien | playwerden |
| ihr | playhabet | playseiet | playwerdet |
| sie Sie |
playhaben | playseien | playwerden |
Mowa zależna jest wprowadzana za pomocą spójnika dass (że). W takich zdaniach czasownik znajduje się na końcu wypowiedzi.
| playEr sagte zu mir: "Ich habe viel Geld." | Powiedział mi: "Mam dużo pieniędzy" |
| playEr sagte zu mir, dass er viel Geld habe. | Powiedział mi, że ma dużo pieniędzy. |
| playSie sagte: "Ich kann dich nicht besuchen." | Powiedziała: "Nie mogę cię odwiedzić" |
| playSie sagte, dass sie mich nicht besuchen könne. | Powiedziała, że nie może mnie odwiedzić. |
| playEr rief laut: "Ich bin schon müde!" | Krzyknął głośno: "Jestem już zmęczony!" |
| playEr rief laut, dass er schon müde sei. | Krzyknął głośno, że jest już zmęczony. |
W zdaniach pytających spójnikiem jest ob (czy):
| playDer Lehrer fragte mich: "Sprichst du Deutsch?" | Nauczyciel zapytał mnie: "Mówisz po niemiecku?" |
| playDer Lehrer fragte mich, ob ich Deutsch spreche. | Nauczyciel zapytał mnie, czy mówię po niemiecku. |
| playDie Mutter fragte das Kind: "Rufst du deine Oma an?" | Matka zapytała dziecko: "Zadzwonisz do babci?" |
| playDie Mutter fragte das Kind, ob es seine Oma anrufe. | Matka zapytała dziecko, czy zadzwoni do swojej babci. |
| playDer Junge fragte das Mädchen: "Gibst du mir einen Kuss?" | Chłopak zapytał dziewczynę: "Dasz mi całusa?" |
| playDer Junge fragte das Mädchen, ob es ihm einen Kuss gebe. | Chłopak zapytał dziewczynę, czy da mu całusa. |
Jeśli przekazywana wypowiedź jest w czasie przeszłym (Perfekt lub Imperfekt), wówczas budujemy zdanie tak samo jak w czasie Perfekt, z tą zmianą, że czasownik posiłkowy występuje w Konjunktiv I (zobacz czasowniki sein i haben w powyższej tabelce).
| playEr schrieb: "Ich war letztens sehr krank." | Napisał: "Ostatnio byłem bardzo chory." |
| playEr schrieb, dass er letztens sehr krank gewesen sei. | Napisał, że ostatnio był bardzo chory. |
| playJutta fragte ihn: "Hast du meine Tasche gesehen?" | Jutta zapytała go: "Widziałeś moją torebkę?" |
| playJutta fragte ihn, ob er ihre Tasche gesehen habe. | Jutta zapytała go, czy widział jej torebkę. |
| playSie fragten mich: "Warst du schon mal in Deutschland?" | Zapytali mnie: "Byłeś już kiedyś w Niemczech?" |
| playSie fragten mich, ob ich schon mal in Deutschland gewesen sei. | Zapytali mnie, czy byłem już kiedyś w Niemczech. |
| playEr sagte zu dir: "Du hast dich nicht verspätet." | On powiedział do ciebie: "Nie spóźniłaś się." |
| playEr sagte zu dir, dass du dich nicht verspätet habest. | Powiedział do ciebie, że się nie spóźniłaś. |
Co zrobić, gdy forma Konjunktiv I pokrywa się z formą trybu oznajmującego? Np.:
| playMan sagte zu mir, dass ich zu viel gegessen habe. | Powiedział mi, że za dużo zjadłem. |
Taka forma czasownika, to przecież czas przeszły Perfekt. Dla Niemców lubiących ład i porządek jedna forma nie może przecież oznaczać jednocześnie, iż z czymś się zgadzamy a jednocześnie mamy wątpliwości. Dlatego też w takich przypadkach czasownik jest w formie trybu przypuszczającego:
| playMan sagte zu mir, dass ich zu laut gesprochen hätte. | Powiedziano mi, że za głośno mówiłem. |
| playSie haben mich gefragt, wann ich den Film gesehen hätte. | Zapytali mnie, kiedy widziałem ten film. |
| playSie gaben zu, dass sie das Buch nie gelesen hätten. | Przyznali się, że nigdy nie czytali tej książki. |
W czasie teraźniejszym możliwe jest także użycie formy opisowej z würde. Würde to także forma czasu przyszłego w mowie niezależnej:
| playDer Vater fragte mich, wann ich ihm helfen würde. | Ojciec zapytał mnie, kiedy mu pomogę. |
| playDer Beamte sagte, dass wir das Formular bald bekommen würden. | Urzędnik powiedział, że wkrótce otrzymamy ten formularz. |
| playSie sagten, dass sie mich besuchen würden. | Powiedzieli, że mnie odwiedzą. |
Pozostaje pytanie, jak w mowie niezależnej przekazać polecenie lub rozkaz.
(przykłady odmiany w tabelce). Do wyboru mamy trzy czasowniki modalne: Nie jest to zbyt skomplikowane. Tryb rozkazujący powstaje poprzez użycie czasownika modalnego w formie Konjunktiv I. Do wyboru mamy trzy czasowniki modalne: sollen, müssen, oraz mögen.
Od czego zależy wybór czasownika modalnego w trybie rozkazującym?
sollen - stosowany jest przy poleceniach
| playEr sagte: "Nimm das Buch!" | Powiedział: "Weź tę książkę!" |
| playEr sagte, ich solle das Buch nehmen. | Powiedział, że powinienem wziąć tę książkę. |
| playEr sagte: "Ruf mich nicht mehr an!" | Powiedział: "Nie dzwoń do mnie więcej!" |
| playEr sagte, ich solle ihn nicht mehr anrufen. | Powiedział, że nie powinnam już do niego więcej dzwonić. |
müssen - używany jest przy rozkazach
| playEr sagte: "Geh raus!" | Powiedział: "Wyjdź!" |
| playEr sagte, ich müsse rausgehen. | Powiedział, że muszę wyjść. |
| playEr sagte: "Macht es schneller!" | Powiedział: "Róbcie to szybciej!" |
| playEr sagte, wir müssen es schneller machen. | Powiedział, że musimy robić to szybciej. |
mögen - stosujemy w przypadku uprzejmej prośby
| playEr bat mich: "Warte auf mich!" | Poprosił mnie: "Poczekaj na mnie!" |
| playEr bat mich, ich möge auf ihn warten. | Zapytał, czy mógłbym na niego poczekać. |
| playEr bat mich: "Helfe mir!" | Poprosił mnie: "Pomóż mi!" |
| playEr bat mich, ich möge ihm helfen. | Poprosił mnie, czy mógłbym mu pomóc. |
