Tworzenie rzeczowników w języku niemieckim

Rzeczowniki w języku niemieckim można utworzyć od czasowników oraz od przymiotników. Rzeczowniki utworzone od czasowników mogą mieć następujące formy:

Pierwszą formą jest rzeczownik utworzony od bezokolicznika i mający taką samą formę jak bezokolicznik, ale pisany wielką literą i z rodzajnikiem. Te rzeczowniki zawsze są rodzaju nijakiego i określają wykonywaną czynność. W języku polskim możemy porównać te rzeczowniki z rzeczownikami zakończonymi na -nie.

playschreiben » playdas Schreiben
pisać pisanie
playessen » playdas Essen
jeść jedzenie
playlesen » playdas Lesen
czytać czytanie
playspielen » playdas Spielen
grać granie
playsprechen » playdas Sprechen
mówić mówienie
playputzen » playdas Putzen
czyścić czyszczenie

Wykonawcy powyższych czynności otrzymają końcówkę -er (dla rodzaju męskiego) i -erin (dla rodzaju żeńskiego).

lesen - czytać
playder Leser playdie Leserin
czytelnik czytelniczka
übersetzen - tłumaczyć
playder Übersetzer playdie Übersetzerin
tłumacz tłumaczka
hören - słuchać
playder Hörer playdie Hörerin
słuchacz słuchaczka
sprechen - mówić
playder Sprecher playdie Sprecherin
mówca mówczyni

Część rzeczowników utworzonych od czasowników nie przybiera jednak formy bezokolicznika. Są to rzeczowniki będące najczęściej rodzaju męskiego lub żeńskiego. Ich charakterystyczną cechą jest brak końcówki bezokolicznika oraz często także zmiana samogłoski w temacie. Wygląda to w następujący sposób:

playschreiben » playdie Schrift
pisać pismo
playspielen » playdas Spiel
grać gra
playspringen » playder Sprung
skakać skok
playantworten » playdie Antwort
odpowiadać odpowiedź
playplanen » playder Plan
planować plan
playgehen » playder Gang
chodzić chód

Niewielka ilość rzeczowników odczasownikowych powstaje przybierając przedrostek ge-, przy czym końcówka tak jak w powyższym przykładzie ulega redukcji a samogłoska w temacie ulega zmianie. Do najczęściej występujących należą:

playsingen » playder Gesang
śpiewać śpiew
playbellen » playdas Gebell
szczekać szczek
playbeten » playdas Gebet
modlić się modlitwa
playbinden » playdas Gebinde
wiązać wiązanie
playbrüllen » playdas Gebrüll
ryczeć ryk
playschreien » playdas Geschrei
krzyczeć krzyk

Oczywiście jeden czasownik może zostać przekształcony na wszystkie powyższe rzeczowniki:

schreiben - pisać
playdas Schreiben playdie Schrift playder Schreiber
pisanie pismo pisarz
wählen - wybierać
playdas Wählen playdie Wahl playder Wähler
wybieranie wybór wyborca
betrügen - oszukiwać
playdas Betrügen playder Betrug playder Betrüger
oszukiwanie oszustwo oszust
tanzen - tańczyć
playdas Tanzen playder Tanz playder Tänzer
tańczenie taniec tancerz

Tworzenie rzeczowników od przymiotników jednosylabowych opiera się przede wszystkim na dodaniu do przymiotnika końcówki -e. Należy pamiętać także o tym, iż jeśli w temacie rzeczownika jest spółgłoska a, o lub u dochodzi także przegłos (Umlaut). Wygląda to w następujący sposób:

playlang » playdie Länge
długi długość
playbreit » playdie Breite
szeroki szerokość
playweit » playdie Weite
odległy odległość
playgut » playdie Güte
dobry dobroć
playkalt » playdie Kälte
zimny zimno

Przymiotniki dwu- i więcej sylabowe tworzą rzeczowniki przybierając końcówkę -keit, -heit, -schaft. Wszystkie rzeczowniki z tymi trzema końcówkami są rodzaju żeńskiego.

playbekannt » playdie Bekanntschaft
znajomy znajomość
playbereit » playdie Bereitschaft
gotowy gotowość
playeinsam » playdie Einsamkeit
samotny samotność
playnotwendig » playdie Notwendigkeit
konieczny konieczność
playhöflich » playdie Höflichkeit
uprzejmy uprzejmość
playkrank » playdie Krankheit
chory choroba
playschön » playdie Schönheit
piękny piękność

Od przymiotników można także utworzyć rzeczowniki oznaczające osoby. Wystarczy dodać opowiednią końcówkę. Dla rodzaju męskiego i żeńskiego z rodzajnikiem określonym oraz rodzaju żeńskiego z rodzajnikiem nieokreślonym będzie to końcówka -e, dla rodzaju męskiego z rodzajnikiem nieokreślonym -er.

rodzaj męski rodzajżeński
rodzajnik nieokreślony -er -e
rodzajnik określony -e -e

Z tymi końcówkami możliwe jest utworzenie rzeczownika oznaczającego osobę od każdego przymiotnika.

rodzj męski rodzaj żeński
bekannt - znajomy
playein Bekannter znajomy playeine Bekannte znajoma
playder Bekannte playdie Bekannte
krank - chory
playein Kranker chory playeine Kranke chora
playder Kranke playdie Kranke
höflich - uprzejmy
playein Höflicher uprzejmy playeine Höfliche uprzejma
playder Höfliche playdie Höfliche
Zostaw komentarz:
Zaloguj się aby dodać komentarz. Nie masz konta? Zarejestruj się.
Komentarze (3)

Istnieje forma das Braten oznaczająca pieczenie np.
Das Braten des Fleisches hat sehr viel Zeit gebracht.

Ale!
Wir haben einen guten Braten gegessen.

Powyższy przykład dość dobrze ilustruje, iż rodzaj rzeczownika odczasownikowego das odnosi się jedynie do wyrażanej czynności, a nie efektu tejże.

W tym samym duchu co mój przedmówca. Czasownik braten, rzeczownik DER Braten. Także i w tym wypadku, rzeczownik Braten wskazuje na efekt wykonanej czynności czyli pieczeń, a nie pieczenie.

A propos:

Niewielka ilość rzeczowników odczasownikowych powstaje przybierając przedrostek ge-, przy czym końcówka tak jak w powyższym przykładzie ulega redukcji a samogłoska w temacie ulega zmianie. Do najczęściej występujących należą:
singen śpiewać der Gesang śpiew

der Gesang nie jest rzeczownikiem odczasownikowym, podobnie jak śpiew w jeżyku polskim. Rzeczownikiem odczasownikowym jest: śpiewanie.
Rzeczownik odczasownikowy wskazuje na na czynność, na aktywność, a nie na efekt tej czynności. Podczas czynności śpiewania, którą wykonuje śpiewak, słyszymy efekt tej czynności w postaci śpiewu. Śpiewanie, a śpiew to dwa różne rzeczowniki i tylko jeden z nich jest rzeczownikiem odczasownikowym.
Modlitwa to nie to samo co modlenie się, a pismo to nie to samo co pisanie.

Podobnie jest w niemieckim. Stąd wniosek, że w niemieckim rzeczowniki odczasownikowe zawsze są bezokolicznikami pisanymi wielką literą z rodzajnikiem das.
Np.: das Beten to rzeczownik odczasownikowy, a das Gebet już nie, bo oba mają nieco inny odcień znaczeniowy.