Tworzenie rzeczowników w języku niemieckim
Rzeczowniki w języku niemieckim można utworzyć od czasowników oraz od przymiotników. Rzeczowniki utworzone od czasowników mogą mieć następujące formy:
Pierwszą formą jest rzeczownik utworzony od bezokolicznika i mający taką samą formę jak bezokolicznik, ale pisany wielką literą i z rodzajnikiem. Te rzeczowniki zawsze są rodzaju nijakiego i określają wykonywaną czynność. W języku polskim możemy porównać te rzeczowniki z rzeczownikami zakończonymi na -nie.
playschreiben | » | playdas Schreiben |
pisać | pisanie | |
playessen | » | playdas Essen |
jeść | jedzenie | |
playlesen | » | playdas Lesen |
czytać | czytanie | |
playspielen | » | playdas Spielen |
grać | granie | |
playsprechen | » | playdas Sprechen |
mówić | mówienie | |
playputzen | » | playdas Putzen |
czyścić | czyszczenie |
Wykonawcy powyższych czynności otrzymają końcówkę -er (dla rodzaju męskiego) i -erin (dla rodzaju żeńskiego).
lesen - czytać | |
playder Leser | playdie Leserin |
czytelnik | czytelniczka |
übersetzen - tłumaczyć | |
playder Übersetzer | playdie Übersetzerin |
tłumacz | tłumaczka |
hören - słuchać | |
playder Hörer | playdie Hörerin |
słuchacz | słuchaczka |
sprechen - mówić | |
playder Sprecher | playdie Sprecherin |
mówca | mówczyni |
Część rzeczowników utworzonych od czasowników nie przybiera jednak formy bezokolicznika. Są to rzeczowniki będące najczęściej rodzaju męskiego lub żeńskiego. Ich charakterystyczną cechą jest brak końcówki bezokolicznika oraz często także zmiana samogłoski w temacie. Wygląda to w następujący sposób:
playschreiben | » | playdie Schrift |
pisać | pismo | |
playspielen | » | playdas Spiel |
grać | gra | |
playspringen | » | playder Sprung |
skakać | skok | |
playantworten | » | playdie Antwort |
odpowiadać | odpowiedź | |
playplanen | » | playder Plan |
planować | plan | |
playgehen | » | playder Gang |
chodzić | chód |
Niewielka ilość rzeczowników odczasownikowych powstaje przybierając przedrostek ge-, przy czym końcówka tak jak w powyższym przykładzie ulega redukcji a samogłoska w temacie ulega zmianie. Do najczęściej występujących należą:
playsingen | » | playder Gesang |
śpiewać | śpiew | |
playbellen | » | playdas Gebell |
szczekać | szczek | |
playbeten | » | playdas Gebet |
modlić się | modlitwa | |
playbinden | » | playdas Gebinde |
wiązać | wiązanie | |
playbrüllen | » | playdas Gebrüll |
ryczeć | ryk | |
playschreien | » | playdas Geschrei |
krzyczeć | krzyk |
Oczywiście jeden czasownik może zostać przekształcony na wszystkie powyższe rzeczowniki:
schreiben - pisać | ||
playdas Schreiben | playdie Schrift | playder Schreiber |
pisanie | pismo | pisarz |
wählen - wybierać | ||
playdas Wählen | playdie Wahl | playder Wähler |
wybieranie | wybór | wyborca |
betrügen - oszukiwać | ||
playdas Betrügen | playder Betrug | playder Betrüger |
oszukiwanie | oszustwo | oszust |
tanzen - tańczyć | ||
playdas Tanzen | playder Tanz | playder Tänzer |
tańczenie | taniec | tancerz |
Tworzenie rzeczowników od przymiotników jednosylabowych opiera się przede wszystkim na dodaniu do przymiotnika końcówki -e. Należy pamiętać także o tym, iż jeśli w temacie rzeczownika jest spółgłoska a, o lub u dochodzi także przegłos (Umlaut). Wygląda to w następujący sposób:
playlang | » | playdie Länge |
długi | długość | |
playbreit | » | playdie Breite |
szeroki | szerokość | |
playweit | » | playdie Weite |
odległy | odległość | |
playgut | » | playdie Güte |
dobry | dobroć | |
playkalt | » | playdie Kälte |
zimny | zimno |
Przymiotniki dwu- i więcej sylabowe tworzą rzeczowniki przybierając końcówkę -keit, -heit, -schaft. Wszystkie rzeczowniki z tymi trzema końcówkami są rodzaju żeńskiego.
playbekannt | » | playdie Bekanntschaft |
znajomy | znajomość | |
playbereit | » | playdie Bereitschaft |
gotowy | gotowość | |
playeinsam | » | playdie Einsamkeit |
samotny | samotność | |
playnotwendig | » | playdie Notwendigkeit |
konieczny | konieczność | |
playhöflich | » | playdie Höflichkeit |
uprzejmy | uprzejmość | |
playkrank | » | playdie Krankheit |
chory | choroba | |
playschön | » | playdie Schönheit |
piękny | piękność |
Od przymiotników można także utworzyć rzeczowniki oznaczające osoby. Wystarczy dodać opowiednią końcówkę. Dla rodzaju męskiego i żeńskiego z rodzajnikiem określonym oraz rodzaju żeńskiego z rodzajnikiem nieokreślonym będzie to końcówka -e, dla rodzaju męskiego z rodzajnikiem nieokreślonym -er.
rodzaj męski | rodzajżeński | |
rodzajnik nieokreślony | -er | -e |
rodzajnik określony | -e | -e |
Z tymi końcówkami możliwe jest utworzenie rzeczownika oznaczającego osobę od każdego przymiotnika.
rodzj męski | rodzaj żeński | ||
bekannt - znajomy | |||
playein Bekannter | znajomy | playeine Bekannte | znajoma |
playder Bekannte | playdie Bekannte | ||
krank - chory | |||
playein Kranker | chory | playeine Kranke | chora |
playder Kranke | playdie Kranke | ||
höflich - uprzejmy | |||
playein Höflicher | uprzejmy | playeine Höfliche | uprzejma |
playder Höfliche | playdie Höfliche |