Szyk wyrazów w zdaniu pobocznym - język niemiecki
Zdanie poboczne (der Nebensatz) to część zdania podrzędnie złożonego (składającego się z dwóch lub więcej krótszych zdań).
Co to oznacza?
Przede wszystkim to, że zdanie poboczne to takie zdanie, które swoją treścią odpowiada na pytanie, które można zadać w stosunku do treści zdania głównego:
| playDa ich faul bin, treibe ich wenig Sport. | Ponieważ jestem leniwy, uprawiam mało sportu. | zdanie główne: Uprawiam mało sportu (dlaczego?) odpowiedź na to pytanie jest w zdaniu pobocznym: Ponieważ jestem leniwy. |
| playSie hat gesagt, dass sie krank sei. | Powiedziała, że jest chora. | zdanie główne: Powiedziała (co?) odpowiedź na to pytanie jest w zdaniu pobocznym: Że jest chora. |
| playWir helfen euch, wenn ihr unsere Hilfe braucht. | Pomożemy wam, jeśli potrzebujecie naszej pomocy. | zdanie główne: Pomożemy wam (w jakim przypadku?) odpowiedź na to pytanie jest w zdaniu pobocznym: Jeśli potrzebujecie naszej pomocy. |
Zdanie poboczne może występować przed zdaniem głównym, pomiędzy jego członami, ale także i za nim. W każdym z tych przypadków, zdanie poboczne jest oddzielone od zdania głównego przecinkiem:
| playDa ich krank bin, bleibe ich heute zu Hause. | Ponieważ jestem chory, zostanę dzisiaj w domu. | zdanie poboczne przed zdaniem głównym |
| playIch studiere Germanistik, weil ich als Lehrer arbeiten will. | Studiuję germanistykę, ponieważ chcę pracować jako nauczyciel. | zdanie poboczne za zdaniem głównym |
| playDer Schriftsteller, der erst 30 Jahre alt ist, hat schon 20 Bücher geschrieben. | Ten pisarz, który ma dopiero 30 lat, napisał już 20 książek. | zdanie poboczne pomiędzy członami zdania głównego |
Zdanie poboczne charakteryzuje się tym, że bezpośrednio po spójniku jest podmiot a orzeczenie (czasownik w formie osobowej) jest na końcu zdania.
| playWenn es morgen nicht regnet, gehe ich spazieren. | Jeśli jutro nie będzie padało, pójdę na spacer. |
| playSie hat gesagt, dass sie keine Zeit habe. | Ona powiedziała, że nie ma czasu. |
| playWir sind müde, weil wir viel lernen. | Jesteśmy zmęczeni, bo dużo się uczymy. |
| playIch sagte, dass das es eine gute Idee ist. | Powiedziałam, że to jest dobry pomysł. |
Jeśli orzeczenie składa się z kilku wyrazów (np. w czasie przeszłym), wówczas na końcu zdania jest ta część, która jest odmieniana przez osoby:
| playDas Kind weint, weil es sein Geld verloren hat. | Dziecko płacze, bo zgubiło swoje pieniądze. |
| playEr hat gesagt, dass er einen neuen Wagen gekauft habe. | Powiedział, że kupił nowy samochód. |
| playSie wäre nur dann glücklich, wenn sie viel Geld verdienen würde. | Ona tylko wtedy byłaby szczęśliwa, gdyby zarabiała dużo pieniędzy. |
Gdy zdanie poboczne występuje przed zdaniem głównym, wówczas zdanie główne zaczyna się od czasownika. Czyli mamy konstrukcję: czasownik, czasownik:
| playDa ich kein Geld habe, kann ich mir diese Jacke nicht leisten. | Ponieważ nie mam pieniędzy, nie mogę pozwolić sobie na tę kurtkę. |
| playWenn ich mehr Zeit hätte, würde ich Tennis spielen. | Gdybym miała więcej czasu, grałabym w tenisa. |
| playWenn du etwas nicht verstehst, sollst du den Lehrer fragen. | Jeśli czegoś nie rozumiesz, powinieneś zapytać nauczyciela. |
| playNachdem er in den Zug eingestiegen war, suchte er einen freien Platz. | Po tym jak wsiadł do pociągu, poszukał wolnego miejsca. |
Czasownik na końcu zdania pobocznego powoduje, że zdanie główne też zaczyna się od czasownika.
